عدالت وآزادی

در بحث از عدالت و آزادی یکی از سؤال های شایع این بوده و هست که آیا در بین این دو مفهوم، مشکل همگرایی و تنافرِ غایات و اهداف وجود دارد? آیا این دو ارزشِ اصلی به هر شکل که تعریف شوند دچار تعارض می گردند و یکدیگر را تهدید یا تحدید می کنند? آیا دین، عدالت را مبنای تفکیک میان آزادی و بی بند و باری می گیرد و آزادی معارض با عدالت را از بن، آزادی نمی داند و به دیگر سخن (آزادی ناعادلانه) را مفهومی متنافی الاجزاء (پارادوکسیکال) می شناسد?
هم چنین می توان پرسش نمود که آیا این دو جمله متناقض به نظر نمی رسد: آزاد هستید که عادلانه رفتار کنید یا آزادی تا جایی است که عادلانه باشد?

ادامه مطلب...

 

اهمیت عدالت

مسأله عدالت ازت دیرباز جزء مهمترین مباحث و دغدغه های بشر و ادیان الهی و
اندیشمندان سیاسی بوده است. عدالت اجتماعی را می توان به عنوان بزرگترین هدف از تشکیل
حکومت اسلامی تلقی کرد. بعثت پیامبران و تشریع ادیان به منظور تحقق قسط و عدل، با مفهوم
وسیع کلمه در نظام حیات انسان بوده است، تا آنجا که از رسول خدا(ص) نقل شده که "حکومت با
کفر می ماند اما با ظلم ماندنی نیست.">

عدالت اجتماعی و سیاسی به قدری بااهمیت بوده و به سرنوشت ملتها و دولتها پیوند
خورده که هیچ ملت و مکتب و اندیشمند سیاسی و اجتماعی آن را نادیده نگرفته است و حتی حکومتها
و حکام جور نیز سعی بر آن داشته اند که ریاکارانه خود و نظامشان را مُتّصف به آن دانسته و هدف
خود را عدالت اعلام نمایند.

ادامه مطلب...

 

حضرت آیت الله خامنه ای از عدالت به معنای خاص آن بعنوان یکی از شرایط ولایت نام بردند و افزودند: ولایت توأم با عدالت آسیب ناپذیر است زیرا به محض تحقق یک عمل خلاف و خارج از محدوده اوامر و نواهی اسلامی و انجام کوچکترین ظلم، کج رفتاری خلاف شرع، تبعیض و ترک وظیفه ، شرط عدالت از ولی سلب شده و او از منصب خود عزل می شود و این روش که خیر انسانیتْ، مصالح جامعه و حفظ ارزشها را تأمین می کند در هیچ سیستم حکومتی دنیا و طریقه ضمانت و نظارت مردمی دیده نمی شود.

عدالت اجتماعی از نگاه خمینی کبیر (ره)

از شاخصه‏هاى مهم «حکومت علوى» که آبروبخش نظام امامت است، «عدالت اجتماعى» است. نمونه‏هاى فراوانى در سیره آن حضرت، نشان دهنده اهمیت این مسأله براى او به عنوان ضامن اجراى احکام اسلام در جامعه است. روشى که او در استفاده از بیت المال و تقسیم برابرانه آن میان صاحبان حق، پرهیز از تبعیض در داورى، برخورد با متخلّف هر کس که باشد، هرچند برادر یا دختر خودش باشد پدید آوردن عرصه‏اى براى شکایت از ظالم و رسیدگى به مظلومان و احقاق حق آنان، یکسان دیدن عرب و عجم در عطاها از بیت‏المال، پرهیز از کمترین ستمى در حقِ ضعیف‏ترین افراد و طبقات، اجراى حدود الهى بدون اغماض در باره زورمندان و اشراف و معاریف، برابر ساختن زندگى و سطح معیشت خویش با محرومان و فقیران و مستضعفان و ... داشت، حکومت او را به عنوان «نمونه» براى همیشه تاریخ، ماندگار ساخت و دیگران را در حسرت آن گونه «عدالتهاى علوى» گذاشت ادامه مطلب...

 

بندگان خدا . آنی نمانده که کشور تبدیل به مملکت گل و بلبل شود و اتوپیای بشریت سرانجام لباس حقیقت بپوشد . دیری نخواهد انجامید که از سراسر جهان برای گرفتن ویزا به سفارتخانه ها و کنسولگری هایمان هجوم بیاورند ... .

در راستای همین امور شنیدم که در طرحی ضربتی ایجاد 50 سقاخانه در شهر مشهد دستور کار قرار گرفته و رییس جمهور منتخب ملت بعد از یادآوری گزینشی که مردم در انتخابات کرده بودند وعده داد که بودجه ای مخصوص برای بهسازی و گسترش مساجد در نظر گرفته شود و عدم این کار را در زمان تصدیگری دولتهای پیشین خطایی تعمدی نامید . لعن الله عنه ! ادامه مطلب...

 

عدالت از دیدگاه قرآن

هیچ متفکر و مکتبی نمی تواند ضرورت و امتیاز عدالت را با آن بزرگی که در قرآن مطرح کرده است معرفی و توصیه کند مثلاً به یکی از این موارد اشاره می کنیم که در مکتبهای دیگر نمی توان حتی جمله ای پیدا کرد که بتواند به این سادگی ضرورت و امتیازات عدالت را در جهان هستی توصیه کند و تمت کلمه ربک صدقا و عدلا لامبدل لکلماته" 1- " و مشیت پروردگار تو با صدق و عدل به جریان افتاده است، هیچ عامل تبدیل کننده ای برای مشیت های او وجود ندارد.

اگر در زمین فرو روید و سپس از آن بالا روید و تمام کهکشانها را زیر پا بگذارید و حتی روزی دانۀ کوچکترین جزء اتم را بشکافید و آن را در حال ارتباط با مجموع ککشانها بررسی کنید؛ آنگاه اعماق روان آدمی را باز کنید و همۀ سطوح آن را درک نمایید؛ بازهم قانون را در همۀ نقاط هستی حکمفرما خواهید دید.ادامه مطلب...

 

مفهوم و ابعاد عدالت اجتماعى‏

برابرى و مساوات‏

برابرى از مهم‏ترین ابعاد و بلکه اصلى‏ترین معناى عدالت است. معناى برابرى این است که همه افراد صرف نظر از ملیت، جنس، نژاد و مذهب، در إزاى کار انجام شده از حق برابر به منظور استفاده از نعمت‏هاى مادى و معنوى موجود در جامعه برخوردار باشند.2 مبناى برابرى این است که: «انسان‏ها به حسب گوهر و ذات برابرند... و از این نظر، دو گونه یا چند گونه آفریده نشده‏اند».3 یا به فرمایش رسول اکرم‏صلى الله علیه وآله: «الناس کأسنان المشط؛4 مردم مثل دانه‏هاى شانه هستند». اما آیا برابرى ذاتى انسان‏ها سبب برابرى آنها در همه زمینه‏ها مى‏باشد؟ و آیا تفاوت استعدادها و شایستگى‏هاى افراد باعث نابرابرى آنها با سایرین نمى‏شود؟
ارسطو برابرى را در لحاظ نمودن افراد در برخوردارى از ثروت، قدرت و احترام مى‏داند و معتقد است باید با هر کس مطابق با ویژگى‏هایش برخورد کرد.5 از طرف دیگر، عده‏اى برپایى مساوات عادلانه را در دادن میزان آزادى، معقول مى‏دانند تا میدان براى فعالیت کلیه افراد فراهم گردد:
به موجب این که مقدار فعالیت‏ها و کوشش‏ها یکسان نیست، اختلاف و تفاوت به میان مى‏آید: یکى جلو مى‏افتد و یکى عقب مى‏ماند؛ یکى جلوتر مى‏رود و یکى عقب‏تر... به عبارتى، معناى مساوات این است که هیچ ملاحظه شخصى در کار نباشد.6
برابرى اجتماعى در سه عرصه سیاسى، فرهنگى و اقتصادى نمود مى‏یابد. بسط و توضیح هر یک از این موارد در قسمت‏هاى مربوط به عدالت سیاسى، اقتصادى و فرهنگى بیان خواهد شد.ادامه مطلب...